Bollenteelt

Word jij ook zo vrolijk van kleurige bloemenvelden in het voorjaar? De kans dat je ze ziet wordt steeds groter, want de bollenteelt in Drenthe is met een opmars bezig. Helaas gaat er achter deze kleurrijke akkers een treurig verhaal schuil van natuurvernietiging, watervervuiling en ziekte. Insecten sterven massaal uit, omwonenden krijgen vaker Parkinson, drinkwaterbedrijven hebben steeds meer moeite ons water te zuiveren – en de provincie kijkt weg. Dit kan zo niet langer. Wij eisen: maak de bollenteelt gifvrij!

Wat doet de bollenteelt met drenthe?

Gif komt terecht in tuinen, akkers en natuurgebieden

De bollenteelt in Drenthe is in 20 jaar tijd vier keer zo groot geworden. Meer bollenvelden betekent ook meer bestrijdingsmiddelen, want in de bollenteelt wordt buitengewoon veel gif gebruikt. Zowel lelies als tulpen staan in de top 5 bestrijdingsmiddelen. Op akkers met lelies wordt jaarlijks wel 25 keer méér gif gespoten dan op akkers met aardappels, bieten of maïs, misschien nog meer. Gif dat gespoten wordt, blijft helaas niet op de akker liggen, maar verdwijnt in de sloot. Of het wordt kilometers verderop teruggevonden: in tuinen, natuurgebieden, op onbespoten akkers, zelfs in babyluiers.

Insecten sterven massaal

Er is overtuigend bewijs dat aantoont dat insecten massaal stervende zijn in gebieden waar intensieve landbouw plaatsvindt met bestrijdingsmiddelen. De percentages zijn schrikbarend hoog: in 25 jaar tijd zijn vliegende insecten afgenomen met ongeveer 75%, een vergelijkbaar percentage bij loopkevers. Bestrijdingsmiddelen spelen hierbij een hoofdrol, al hangt deze sterfte ook samen met andere factoren zoals klimaatopwarming en een overschot aan stikstof. Experts luiden de noodklok, want insecten zijn de basis in de voedselpiramide, houden de bodem gezond en helpen met bestuiven van gewassen. Insecten zijn klein maar we kunnen niet zonder ze. Kortom: we zijn bezig de tak af te zagen waar we zelf op zitten.

Meer kans op parkinson en geboorteafwijkingen

Wij mensen lijden ook direct onder de invloed van bollengif. In het bloed van Nederlandse boeren worden verhoudingsgewijs veel bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Artsen zien een sterk verband tussen bestrijdingsmiddelen en de hersenziekte Parkinson en waarschuwen voor een grote toename. In Frankrijk is Parkinson inmiddels een erkende beroepsziekte bij boeren. Ook worden bestrijdingsmiddelen in verband gebracht met hartritmestoornissen en geboorteafwijkingen. Op deze manier draait de omgeving en de maatschappij voor de verborgen kosten van de bollenteelt op.

Bedreigt veilig en schoon drinkwater

Bestrijdingsmiddelen vervuilen het water in Drenthe. Niet alleen lijdt het waterleven hieronder, het zet ook onze drinkwatervoorziening onder druk. De kwaliteit van het grondwater wás altijd uitstekend om schoon en betrouwbaar drinkwater van te maken. Om dat voor de toekomst veilig te stellen, moeten we direct stoppen met het vervuilen van onze bodem met gif zoals die in de bollenteelt worden gebruikt. Waterleidingbedrijf WMD schrijft op hun website dat de intensieve landbouw de “de grootste bedreiging” vormt voor schoon drinkwater.

En wat doet de provincie?

Terwijl ons ecosysteem instort, drinkwater vervuilt en inwoners ziek worden, laat de Provincie Drenthe de bollenteelt vrolijk haar gang gaan. De provincie claimt geen mogelijkheden te zien om in te grijpen, maar dat is natuurlijk onzin. Provincies maken hun eigen natuurbeleid en zijn verantwoordelijk voor naleving van de wet Natuurbescherming, de Nederlandse vertaling van de Europese richtlijn die verplicht dat Natura 2000-gebieden niet in kwaliteit achteruit mogen gaan. Die kwaliteit gaat absoluut achteruit: ingrijpen dus!

Onze eisen aan de provincie

Eis 1: wees eerlijk

over het overmatige gebruik van gif in de bollenteelt en de ontwrichtende werking ervan op de natuur en gezondheid

Eis 2: doe wat nodig is

om biodiversiteitsverlies in Drenthe te stoppen. Handhaaf de wet voor Natuurbescherming. Schaf de giftige bollenteelt af en sta vanaf nu alleen nog biologische bollenteelt toe.

Eis 3: laat burgers beslissen

Stel een provinciaal burgerberaad natuur en landbouw in, dat gaat bepalen welke andere maatregelen nodig zijn om de biodiversiteit en waterkwaliteit in Drenthe te bevorderen.

Vraag en antwoord

Op zich klopt het dat insecten blij worden van bloemen. Helaas geldt dat niet voor de lelieteelt en andere bloembollen, omdat hier veel bestrijdingsmiddelen worden gebruikt waar insecten ziek van worden of dood van gaan.

We zijn vóór boeren, maar we zijn tegen de schadelijke bollenteelt met al haar bestrijdingsmiddelen. We zijn ook niet per se tegen bloembollen, zolang ze maar onbespoten zijn en geen schade berokkenen aan de natuur. Vormen van landbouw waar er oog voor de bodem en de natuur is (ecologische landbouw) zijn vaak extensiever, oftewel daar is ruimte voor juist méér boeren. Dit betekent een hogere inkoopprijs voor groothandel en supermarkten, die zij prima uit hun marges kunnen betalen. Producten in de winkel worden dus niet noodzakelijkerwijs duurder wanneer de landbouw verduurzaamt, omdat er veel geld aan de strijkstok blijft hangen.

Dat klopt, maar dat wil niet zeggen dat die olie totaal onschadelijk is – een overdaad aan minerale olie is niet goed voor de bodem en het bodemleven. Bovendien zijn de werkzame bestanddelen (de insecticiden, fungiciden, herbiciden) per gram veel giftiger dan vroeger, waardoor het uitdrukken van gifgebruik in kilo’s eigenlijk niet de juiste maatstaf is. Tot slot zijn er aanwijzingen dat telers vaker spuiten dan wat ze officieel melden, waardoor onze cijfers eerder onderschattingen zijn dan overschattingen.

Het merendeel van de Drentse bollen wordt geteeld voor de export naar landen als China en Vietnam, die strenge voorwaarden stellen aan het ‘schoon’ zijn van bollen. Er mag geen bacterie op zitten bij wijze van spreken, dat is ook een van de redenen waarom er zo ontzettend veel gif op de bollen wordt gespoten. Kortom, biologisch telen is een alternatief, maar het huidige exportmodel is hiervoor niet geschikt en niet houdbaar. Als consument heb je biologische bloembollen als alternatief. Deze zijn o.a. te koop via Huiberts, Sprinkler, Velt en Vreeken. Hiermee voorkom schadelijke gifstoffen en je stimuleert de biologische teelt!

Een kleine groep ondernemers verdient een forse boterham aan de bollenteelt. De nadelen zijn echter voor iedereen: vergiftiging van bodem, water, mens en natuur. Wij vinden dat economie niet boven het welzijn van onze aarde mag gaan: we lenen deze van onze kleinkinderen. Werknemers en omwonenden van bollenvelden staan bloot aan stoffen die gelinkt worden aan de ontwikkeling van ziekten als Parkinson, Alzheimer en verschillende vormen van kanker. Tot slot kost het steeds meer geld om gif uit het drinkwater te halen, kosten waarvoor de gemeenschap opdraait. Het verdienmodel van de bollenteelt is dus onder de streep een verliesmodel voor Drenthe (niet alleen in geld uitgedrukt).

Het “Programma Duurzame Bollenteelt” van de provincie Drenthe is ondemocratisch, heeft geen concrete doelstellingen voor het gifgebruik, laat staan dat zij het gifgebruik helemaal gaat uitbannen. Het is daarmee eerder een afleiding dan een oplossing. Het programma is erop gericht dat de bollensector zelf de problemen oplost en niet de overheid, terwijl we ons midden in een ecologische crisis bevinden die een radicale koerswijziging vraagt. Wij eisen dat de provincie ingrijpt, als zijnde het verantwoordelijke bestuursorgaan voor de natuur (Wet Natuurbescherming).

De combinatie van veel landbouwgif en droogte is voor waterbedrijven een grote opgave. Zo moet de drinkwaterwinning bij De Punt regelmatig worden stil gelegd vanwege een teveel aan bestrijdingsmiddelen. De WMD geeft miljoenen uit om landbouwgiffen uit het grondwater te krijgen en schrijft op hun website dat “de verontreinigingen die samenhangen met agrarisch grondgebruik [vormen] de grootste bedreiging.” Andere levende wezens moeten het helaas stellen met ongefilterd drinkwater uit bijvoorbeeld sloten. 

Wie ouder is dan pak-em-beet 40 jaar weet dat je vroeger bij elke lange autorit in de zomer de voorruit moest wassen vanwege de vele geplette insecten. Elk tankstation had daarvoor een emmer en spons klaarstaan. Dit simpele feit is langzaam uit ons collectieve geheugen verdwenen. We zijn slecht in zien wat er niet meer is. Dit heet ook wel het “shifting baseline syndrome”: de geleidelijk verschuivende norm voor de toestand van de natuur, omdat we zijn vergeten hoe het eerder was, of het simpelweg nooit geweten hebben. 

Spelers in de agrarische sector hebben de afgelopen decennia telkens voor groei en intensivering gelobbyd, terwijl vele stoplichten allang op oranje of rood stonden. Het is onvermijdelijk geworden om hard in te grijpen, en versneld een overgang te maken naar extensivering en natuur-inclusieve landbouw. Het voelt wellicht pijnlijk, maar dat komt doordat de verandering die nodig is steeds is uitgesteld.

Als de overheid zorgt voor een gelijk speelveld dan kunnen biologische bollentelers prima concurreren met bollentelers die nog wel gif gebruiken. Bijvoorbeeld door een heffing op gifgebruik in te stellen, of subsidie op biologische teelten. Dan vervalt het argument ‘dat er geen markt is’ vanzelf.

Er zijn tenminste drie redenen waarom dit niet waar is. Ten eerste, er worden regelmatig veilig geachte middelen van de markt gehaald omdat er voortschrijdend inzicht was. Ten tweede, dezelfde werkzame stof wordt soms onder verschillende handelsnamen op de markt gebracht. Dit kan ertoe leiden dat de ‘veilige’ norm van de werkzame stof fors overschreden wordt, terwijl dit op papier niet blijkt (het zogeheten stapel-effect). Ten derde, bestrijdingsmiddelen worden alleen apart van elkaar getest, maar niet samen. Wat de mix van de vele middelen (het cocktail-effect) met ons en het milieu doet, is nog maar nauwelijks bekend.

Gif dat gespoten wordt, blijft helaas niet op de akker liggen, maar wordt tot kilometers verderop teruggevonden, tot in huizen en babyluiers aan toe. Artsen zien een sterk verband tussen bestrijdingsmiddelen en de hersenziekte Parkinson. Ook worden bestrijdingsmiddelen in verband gebracht met hartritmestoornissen en geboorteafwijkingen. Omwonenden melden de volgende klachten tijdens en vlak na het spuiten: hoofdpijn, benauwdheid, huiduitslag, misselijkheid, brandende ogen, opgezwollen slijmvliezen. Er zijn dus gegronde redenen om ongerust te zijn.

Helaas wel. Zo veroorzaakt de teelt van bloembollen verdroging van natuurgebieden. Dat zit als volgt. In de winter worden de bollenakkers gedraineerd terwijl ze in de zomer juist beregend moeten worden met grondwater. Door de combinatie van drainage en oppompen wordt het grondwaterpeil verlaagd. Dit grondwaterpeil kan niet herstellen doordat regenwater door de drainage versneld wordt afgevoerd. Wanneer de akkers in of nabij de Natura 2000-gebieden liggen verergert dit de al bestaande verdroging. Doordat bloembollen tot de hoog-salderende teelten worden gerekend, mag er ook in zeer droge tijden water worden opgepompt voor beregening.

De geschiedenis laat zien dat actievoeren werkt. Zonder protest hadden vrouwen nu geen kiesrecht gehad, hadden we geen fietspaden, was de slavernij nooit afgeschaft. Wij zijn vreedzame demonstranten die opkomen voor de zwakkeren (zoals de natuur) die zich niet kunnen of durven laten horen. De lobby van de bollenteelt is sterk omdat er veel geld verdiend wordt door een kleine groep bedrijven. Dan moet je niet alleen denken aan de telers, maar ook aan beursgenoteerde gifproducenten als Bayer en BASF, en hun distributeurs. Bij hun lobby gaan bedrijfsbelangen boven het algemeen belang, terwijl wij juist opkomen voor het algemene belang. Power to the people, doe je mee?

Schrijf je in als steunbetuiger van de campagne Gifvrije Bollenteelt. Informeer je vrienden en familie, neem contact op met de politiek. Hang een poster op. Wordt actief!

5 redenen waarom de giftige bollenteelt niet thuishoort in Drenthe

  1. er worden extreem veel bestrijdingsmiddelen gespoten
  2. bestrijdingsmiddelen vervuilen natuur, grondwater en beken
  3. bestrijdingsmiddelen leiden tot verlies van insecten en andere diersoorten
  4. bestrijdingsmiddelen leiden tot ziekten zoals Parkinson, hartritmestoornissen en ontwikkelingsstoornissen
  5. bollen zijn geen voedsel en gaan grotendeels naar het buitenland (export)

Doe mee

Word lid van ons Telegram-kanaal en blijf op de hoogte van de campagne Bollenteelt Gifvrij. Wil je je actief inzetten? Stuur een mailtje naar drenthe@extinctionrebellion.nl

Kom in het Telegram kanaal